Rodzaje i właściwości płyt wiórowych
Odkąd pojawiły się płyty z surowców drewnopochodnych, znacznie wzbogacił się rynek materiałów dla przemysłu meblarskiego oraz budownictwa. Bardzo popularne dziś płyty wiórowe produkowane są ze specjalnie przygotowanych wiórów drzewnych, sprasowywanych pod ciśnieniem w wysokiej temperaturze. Dodatkami spajającymi są żywice mocznikowo-formaldehydowe.
Rodzaje płyt
W zależności od potrzeb i przeznaczenia, płyty wytwarzane są o różnych wymiarach, grubości, ciężarze i parametrach wytrzymałościowych, a także o różnorodnym wykończeniu. Wśród nich są płyty laminowane, lakierowane albo fornirowane. Obecnie produkowanych jest wiele różnorodnych rodzajów płyt, te znajdują zastosowanie zarówno w pracach budowniczych, jak i przy wykończeniu domu. Najpowszechniej spotykamy i najczęściej stosujemy płyty wiórowe płasko prasowane, choć są też inne, bardziej specjalistyczne, np. płyty wytłaczane pełne lub pustakowe albo prasowane w prasie kalandrowej.
W zależności od typu powierzchni wyróżniamy płyty:
- surowe (nieszlifowane),
- szlifowane lub strugane,
- lakierowane poprzez naniesienie ciekłej powłoki, np. lakieru,
- o powierzchni wykończonej przy użyciu materiałów stałych, takich jak np. fornir, okleina sztuczna na nośniku papierowym, tworzywa sztuczne typu HPL – laminat czy folie termoplastyczne.Pierwsze z wymienionych typów płyt stosowane są głównie w trakcie budowy na okładziny, przegrody, szkielety, a ostatnie – jako elementy wykończenia wnętrz czy też meble.
Wzależności od wewnętrznej struktury rozróżniamy płyty:
- jednowarstwowe, sprasowane z wiórów tworzących jedną warstwę,
- wielowarstwowe, zbudowane z kilku warstw wiórów różniących się kształtem, wielkością, gęstością oraz zawartością kleju. Obecnie produkowane są trzy- oraz pięciowarstwowe płyty wiórowe. Zwykle w warstwach zewnętrznych i pośrednich zawartość kleju jest większa niż w warstwie wewnętrznej,
- frakcjonowane, w których wielkość wiórów stopniowo zwiększa się od zewnętrznej płaszczyzny ku środkowi. Dzięki zgrupowaniu drobnych wiórów o większej zawartości kleju przy powierzchni, są one zbliżone do płyt wielowarstwowych,
- frakcjonowane warstwowo – to płyty, w których wszystkie albo tylko warstwy zewnętrzne wiórów są dokładnie frakcjonowane.
Ze względu na możliwości zastosowania możemy wymienić takie rodzaje płyt, jak:
- płyty ogólnego zastosowania, standardowe, do użytku w warunkach suchych,
- do wyposażenia wnętrz, w tym także do wyrobu mebli użytkowanych w pomieszczeniach w warunkach suchych,
- płyty nieprzenoszące obciążeń stosowane w warunkach wilgotnych, specjalnie zabezpieczane odpowiednim impregnowaniem,
- płyty przenoszące obciążenia w warunkach suchych,
- przenoszące obciążenia w warunkach wilgotnych, są one dodatkowo wzmacniane zarówno wytrzymałościowo, jak i przeciwwilgociowo,
- płyty o podwyższonej zdolności do przenoszenia obciążeń w warunkach suchych, a także mokrych. Są najczęściej wykonywane na specjalne zamówienia dla klientów z branży budowlanej.
Właściwości płyt wiórowych
Na właściwości płyt wiórowych wpływają głównie użyte do ich produkcji surowce, sposób ułożenia cząsteczek drewna w płycie oraz ich rozkład w kierunku poprzecznym płyty. Pęcznienie materiału na długość i szerokość jest nieznaczne, szczególnie jeśli ułożenie cząstek w sprasowanej płycie jest równoległe do płaszczyzn.
W kierunku prostopadłym do płaszczyzny płyty – tutaj może wystąpić tendencja do znacznego pęcznienia, a materiał ma stosunkowo niewielką wytrzymałość(jedynie dziesiąte części MPa). Wynika to ze skłonności materiału drzewnego do pęcznienie w kierunku prostopadłym do włókien, a także z tendencji sprasowanych cząstek do powrotu do ich poprzedniej grubości.
Dopiero zastosowanie warstwowej budowy płyty umożliwia poprawę właściwości w stosunku do płyty jednowarstwowej w zakresie wytrzymałości na zginanie, pęcznienie oraz zmniejszenie chropowatości.
Używany do produkcji surowiec drzewny mógłby przesądzać o niewielkiej odporności płyt na wilgoć czy ogień. Jednakże liczne dodatki wzbogacające skład płyt potrafią skutecznie pokonać tę niedogodność.
W płytach stosowane są rożne środki wiążące, są to spoiwa syntetyczne lub mineralne. Płyty wiązane spoiwami syntetycznymi możemy podzielić na:
- płyty zwykłe, zwane prasowanymi, tworzone z normalnych, drobnych lub bardzo drobnych wiórów,
- płyty wiórowe orientowane (OSB – Oriented Structural Board), produkowane z dużych wiórów o wydłużonym kształcie, ułożonych osiami podłużnymi w jednym kierunku,
- płyty wielopłatowe (Wafeboard), wykonane z dużych wiórów płatkowych połączonych klejem odpornym na działanie czynników atmosferycznych.
Natomiast płyty wiązane spoiwami mineralnymi to np.:
- płyty cementowo-wiórowe, wiązane cementem,
- magnezytowo-wiórowe klejone spoiwem magnezytowym lub klejem melaminowo-mocznikowo-formaldehydowym,
- płyty gipsowo-wiórowe, spajane gipsem.
Zastosowane dodatki czy spoiwa powodują znaczne modyfikacje właściwości płyt, otrzymujemy dzięki nim np. płyty trudnopalne, grzyboodporne czy wodoodpornie. Rośnie przez to także zakres możliwych zastosowań płyt wiórowych.