Zawór termostatyczny - zasada działania

Budowa zaworu termostatycznego

W wielu urządzeniach zamontowany jest termostat. Znajdziesz go także w zaworze termostatycznym, w który wyposażony jest każdy grzejnik w Twoim domu. Warto więc wiedzieć, jak działa termostat i jaka jest budowa zaworu termostatycznego, aby dobrze go wykorzystać.

Precyzyjne zaplanowanie rozkładu temperatury poszczególnych pomieszczeń, z uwzględnieniem pory dnia i nocy oraz w połączeniu z aktualną aurą pogodową panującą na zewnątrz, umożliwiają zaawansowane programatory temperatury wyposażone w stacje pogodowe z czujnikami ciepła umieszczonymi na zewnątrz fasady budynku. Kiedy instalacja cieplna wnętrz nie została jeszcze włączona do systemu domu inteligentnego, w prosty sposób można zadbać zarówno o oszczędności, jak i komfort termiczny w użytkowanych pomieszczeniach – wystarczy grzejniki zaopatrzyć w zawory termostatyczne.

Termostat jest urządzeniem, który kontroluje temperaturę w otoczeniu, w którym się znajduje. Jeśli jej wartość jest poniżej lub powyżej ustalonego poziomu wówczas uruchamia on bądź wyłącza podłączone do niego urządzenie. Taką samą funkcję pełni w urządzeniu, jakim jest zawór termostatyczny. Zasada działania opisana została poniżej. Teraz jednak warto przyjrzeć się jego budowie.

Każdy grzejnik powinien być wyposażony w zawór termostatyczny. Dzięki niemu utrzymasz w pomieszczeniach komfortową temperaturę. Pozwoli on także na zaoszczędzenie pieniędzy na ogrzewaniu.

Każdy zawór termostatyczny zbudowany jest z dwóch głównych elementów: zaworu przygrzejnikowego i głowicy termostatycznej. Każdy zawór ma dodatkowo ukrytą regulację zakresu pracy, która dostępna jest tylko dla specjalistów zajmujących się instalacją grzewczą. Pozwala na ustalenie nastawu wstępnego. Dzięki temu reguluje się instalację w optymalny dla całego budynku sposób. W ten sposób ustala się w każdym grzejniku tę samą temperaturę, jaką może uzyskać przy pełnym otwarciu zaworów termostatycznych.

Zawór termostatyczny tak naprawdę ma prostą budowę i składa się z zespołu popychacza, który odpowiada za ruch grzybka zaworu – odcinającego lub uwalniającego dopływ ciepłej wody do grzejnika. Jego ruch jest kontrolowany przez czujnik temperatury, który ma budowę zbiornika wypełnionego substancją termokurczliwą – może być nią gaz, wosk lub ciecz. Sprężysty mieszek wskutek zmiany objętości substancji termokurczliwej wprawia w ruch cały mechanizm, którego zakończeniem jest grzybek zaworu.

Ważnym elementem jest także pokrętło, za pomocą którego można regulować temperaturę w pomieszczeniu. Pokrętło to zakłada się na zawór. Na jego powierzchni jest narysowana skala rozpoczynającą się od gwiazdki lub 1 i kończąca się na cyfrze 5 bądź 6. Odpowiednie im temperatury są dokładnie określone w instrukcji dołączonej przez producenta.

Zawór termostatyczny – zasada działania

Kiedy wiesz już, z czego się składa, warto teraz zadać pytanie, jak działa zawór termostatyczny. Tak naprawdę zasada jego działania jest bardzo podobna do każdego innego termostatu umieszczanego w innych urządzeniach. Zatem jak działa termostat w kaloryferze?

Na termostat składają się głowica i zawór termostatyczny. Pierwszy z komponentów jest odpowiedzialny za umożliwienie przepływu cieczy ogrzewającej płytę grzejną urządzenia. Drugi, zawór termostatyczny jest odpowiedzialny za regulowanie pracy głowicy. Możliwe jest to dzięki materiałowi termokurczliwemu, którym wypełnione jest wnętrze zaworu, i sprężynie napierającej na głowicę.

Jeśli jest chłodno w pomieszczeniu, materiał wewnątrz zaworu oddziałuje na sprężynę w taki sposób, że ta pozwala głowicy na umożliwienie jej obiegu wody. Efektem tego jest nagrzanie się urządzenia. I przeciwnie – im w salonie czy pokoju jest cieplej, tym głowica skuteczniej uniemożliwia przepływ cieczy i rozgrzana uprzednio powierzchnia grzejnika wychładza się, co wpływa na obniżenie temperatury w pomieszczeniu.

Na pokrętle termostatu znajdują się oznaczenia cyfrowe i graficzne. Dolną granicę zakresu temperatur wyznacza śnieżynka. Jeśli ustawimy termostat w tej pozycji, wnętrze wychłodzi się, ale tylko do 6–7 stopni Celsjusza. Poniżej temperatura nie spadnie i instalacji nie grozi awaria z powodu zamarznięcia wody w rurkach.

Każda z cyfr umieszczonych kolejno na gałce odpowiada temperaturze, od 11 stopni (oznaczenie: 1) do 28 (oznaczenie: 5, w niektórych modelach: 6). Pamiętajmy, że termostat odczytuje i reaguje na temperaturę w jego najbliższym otoczeniu. Jeśli zakryjesz grzejnik wraz z termostatem na przykład zasłoną okienną, powietrze tuż nad grzejnikiem gwałtownie się ociepli. Wówczas termostat doprowadzi do obniżenia temperatury.

Nie martw się, jeśli nagle zauważysz, że Twój grzejnik jest zimny, pomimo że pokrętło wskazuje cyfrę 5. Oznacza to, że temperatura w pomieszczeniu odpowiada temperaturze ustalonej na wartości 5. Jeśli ustawiając pokrętło na tej cyfrze, chcesz, aby w Twoim pomieszczeniu panowała temperatura 21 stopni Celsjusza, oznacza to, że termostat umieszczony w zaworze taką temperaturę odczytuje z pomieszczenia. Tym samym zamyka dopływ ciepłej wody do grzejnika, aby temperatura w pomieszczeniu nie wzrosła.

Taka sytuacja nie miała miejsca w starych instalacjach grzewczych np. w blokach z wielkiej płyty. Tam żeliwne grzejniki pozbawione były zaworu termostatycznego i grzały nieustannie. Dzięki temu były gorące przez cały okres grzewczy, niezależnie od temperatury pomieszczenia. To rozwiązanie jednak generowało ogromne straty ciepła i wysokie rachunki za ogrzewanie.

W latach 90. prawnie zostało wymuszone wyposażenie grzejników w zawory termostatyczne. To z pewnością podniosło nie tylko komfort cieplny mieszkańców bloków i domów jednorodzinnych, ale także podreperowało budżet niejednej rodziny. Rozwiązanie to jest niezwykle trafne także z powodów ekologicznych. Mniejsza ilość zużytej energii to mniejsza ilość zagrażających środowisku substancji wypuszczonych do atmosfery w czasie jej produkcji.

Wiesz już, jak działa termostat w grzejniku, jednak warto pamiętać, że istnieją pewne okoliczności, które mogą zaburzyć jego pracę. Przykładem może być otwarte okno przy ustawieniu pokrętła na wysoką temperaturę. Wówczas chłód z zewnątrz przedostaje się w okolice zaworu termostatycznego i zaburza jego odczyt. Zawór maksymalnie się otwiera, aby wyrównać temperaturę otoczenia. Niestety całe ciepło produkowane przez grzejnik ucieka przez otwarte okno.

Jedyne co możesz zyskać, postępując w ten sposób, to wysokie rachunki za ogrzewanie. Pamiętaj więc, aby w czasie wietrzenia pomieszczenia zakręcać zawór kaloryfera. Inną sytuacją, w której termostat nie działa poprawnie, jest zakrycie zaworu termostatycznego zasłoną czy zabudowanie go meblami. Wówczas ciepłe powietrze gromadzi się wokół termostatu i nie powoduje otwarcia zaworu. W całym pomieszczeniu może być chłodno, jednak wokół samego termostatu utrzymuje się wymagana temperatura.

Zawór termostatyczny – zastosowanie

Wiedzę na temat tego, jak działa termostat, możesz teraz wykorzystać do rozplanowania wysokości temperatury w poszczególnych pomieszczeniach w domu. To jedno z głównych zastosowań zaworu termostatycznego.

Wyższą temperaturę warto utrzymać w pomieszczeniach, w których często przebywasz lub w których szczególnie zależy Ci na komforcie cieplnym np. w salonie czy łazience. Wyższa temperatura powinna również obejmować pokoje zajmowane przez dzieci lub osoby starsze. Z kolei w rzadziej używanych pokojach, jak choćby sypialnia, w której przebywa się głównie w nocy, można obniżyć temperaturę o kilka stopni. Pozwoli to uzyskać znaczne oszczędności na ogrzewaniu.

Kolejnym zastosowaniem zaworu termostatycznego jest właśnie oszczędność energii, a co za tym idzie – pieniędzy na ogrzewaniu. Ciekawym rozwiązaniem, które proponują dziś producenci, są zawory termostatyczne z elektronicznym programatorem. To niewielkie urządzenie pozwala na bardzo precyzyjne planowanie temperatury w danym pomieszczeniu. Za jego pomocą można ustalić temperaturę nawet co do godziny – np. w kuchni można ustawić wyższą temperaturę rano i wieczorem, a niższą w ciągu dnia, kiedy przebywasz w pracy i z niej nie korzystasz.

Tego rodzaju urządzenia pozwalają na ustawienie nawet kilku programów, które będą ogrzewały pomieszczenie w różnych godzinach i różnych dniach tygodnia. W weekendy, kiedy częściej przebywasz w domu, możesz ustawić wyższą temperaturę także w ciągu dnia.

Niektóre modele umożliwiają zdalną kontrolę temperatury, która może przydać się np. podczas przedłużającego się urlopu w celu obniżenia temperatury w całym domu. Dzięki takiemu rozwiązaniu można także kilka godzin przed przyjazdem włączyć ogrzewanie i nagrzać pomieszczenia przed powrotem do domu.

Niektóre zawory termostatyczne wyposażone są także w czujnik otwartych okien. Wówczas nie musisz pamiętać o przykręcaniu kaloryferów w czasie wietrzenia. Termostat zrobi to za Ciebie.

Zawory termostatyczne pozwalają nie tylko na zróżnicowanie temperatury pomieszczeń w całym domu i dostosowanie ich do swoich wymagań, ale także na spore oszczędności na ogrzewaniu. Producenci tych urządzeń obiecują 20%, a nawet 30% oszczędności, jednak nie zawsze te obietnice się sprawdzają. Przyjmując jednak choćby połowę tej wartości, czyli 15% oszczędności, pozwalają zatrzymać w portfelach znaczną sumę pieniędzy.