Odporny cokół budynku – z czego wykonać i jak ukryć?

Czym jest cokół?

Obecność cokołu w każdym budynku wynika z jego konstrukcji. To fragment ściany fundamentowej lub piwnicznej wystający ponad poziom terenu, a jego wysokość będzie zależeć między innymi od ukształtowania terenu oraz kompozycji elewacji. Jego obecność jest uzasadniona praktycznością, chroni on bowiem ścianę budynku przed wilgocią i uszkodzeniami mechanicznymi. Zwyczajowo ta część budynku jest wykańczana trwalszym materiałem niż wyższa część elewacji. Do pokrywania jego powierzchni używa się płytek klinkierowych, kamienia czy tynku żywicznego. Wyróżniamy dwa rodzaje cokołów:

- wystający,

- cofnięty.

Ten pierwszy znajduje się w jednej linii z resztą ścian, ten drugi jest podcięty w stosunku do pionu całego budynku.

Dlaczego i jak ukrywa się cokół?

Powód, dla którego większość przeprowadzanych obecnie inwestycji budowlanych stosuje raczej cokoły cofnięte, jest prozaiczny. Tak zaprojektowana przestrzeń wertykalna tworzy naturalny kapinos zapobiegający spływaniu wody deszczowej ze ściany na cokół. Dzięki temu krople wody spadną kilka centymetrów od ściany – na opaskę, a nie na styk ściany z gruntem – co z punktu widzenia ilości wilgoci, na którą narażona jest podstawa domu, ma niebagatelne znaczenie.

Aby uzyskać wizualny efekt domu bez cokołu z warstwą elewacyjną z cegły klinkierowej, część nadziemną ściany fundamentowej wykonuje się z tego samego materiału, co okładzinę ścian parteru. Przy najniższych cegłach (w kilku warstwach na mijankę) nie wypełniamy pionowej fugi. W ten sposób powstaną wloty powietrza do szczeliny wentylacyjnej, niezbędny będzie wówczas odpowiedni drenaż opaski wokół domu. W stawianych obecnie domach często jako okładzinę ścian zewnętrznych stosuje się płyty kamienne lub ceramiczne, wielkoformatowe płyty laminowane HPL, które montuje się na ruszcie mocowanym do ściany konstrukcyjnej, albo deski elewacyjne. Jeśli zdecydujemy się na drewno, szukajmy gotowych desek elewacyjnych, które są fabrycznie zabezpieczone – utwardzone i pokryte kilkoma warstwami lakieru odpornego na czynniki atmosferyczne. Można je ułożyć w taki sposób, aby najniższy element kończył się 2-3 cm nad ziemią, a pozostała przestrzeń była szczeliną dylatacyjną, która ułatwi cyrkulację wody i powietrza.

Masę tynkarską przed użyciem dokładnie mieszamy – możemy użyć wiertarki wolnoobrotowej z mieszadłem. Na pacę stalową nakładamy kielnią niewielką ilość przygotowanej masy, następnie naciągamy ją równomiernie na zagruntowane podłoże pasami nie większymi niż 1 m. Tworzymy w ten sposób warstwę o grubości kruszywa, którą następnie wygładzamy, ściągając jednocześnie nadmiar masy i pamiętając, by wygładzać tylko w jedną stronę, aż do uzyskania gładkiej, równej powierzchni.

Kiedy można wykonać elewację bez cokołu?

Domy, których elewację wykonano z materiałów trwałych, nienasiąkliwych, o dużej odporności, a więc takich jak klinkier lub kamień naturalny, nie muszą mieć cokołu. W przypadku elewacji tynkowanej ten element można obniżyć na tyle, że staje się praktycznie niezauważalny. Wówczas należy wybrać tynk o właściwościach hydrofobowych, czyli taki, który nie wchłania wody, jest odporny na warunki atmosferyczne oraz znosi wielokrotne czyszczenie i zmywanie. Takie wymogi spełniają tynki silikonowe, silikatowe i zawierające domieszki tych materiałów.

Podczas ocieplania budynku, w którym nie zaprojektowano cokołu, dolny odcinek termoizolacji ścian do styku z gruntem (około 30-40 cm) najlepiej jest wykonać z materiałów takich jak pianka poliuretanowa czy polistyren ekstrudowany XPS. Polepszą one właściwości tej części domu, nawet jeżeli wyżej będą układane styropian lub wełna mineralna.

Jeżeli dom ma być wykończony tynkiem, ściana nie powinna dochodzić bezpośrednio do podłoża. Należy pozostawić niziutki cokół i wykończyć go w sposób tradycyjny, na przykład płytkami klinkierowymi. Na dolnej krawędzi ściany trzeba zastosować listwę startową z wyprofilowanym kapinosem. Styk płytki z listwą należy uszczelnić.