Budowa i rodzaje świetlówek - to powinieneś wiedzieć

Wśród różnych rodzajów opraw i lamp dostępne są między innymi świetlówki. Te lampy fluorescencyjne nadal są użytkowane w pewnych okolicznościach. Sprawdź, jakie są rodzaje świetlówek i jak działają.

Przejdź do następnych akapitów:

Świetlówka (zwana też jarzeniówką lub neonówką) to nazwa potoczna lampy fluorescencyjnej. Jest to lampa wyładowcza, której światło jest wytwarzane wskutek wyładowania jarzeniowego powstającego w rurze wypełnionej gazem. Co warto o niej wiedzieć?

Co to jest świetlówka?

Świetlówka to rodzaj lampy, która po raz pierwszy była badana przez naukowców już w latach 30. XX wieku. Już dziesięć lat później pierwsze, jeszcze niedoskonałe wersje świetlówek były dostępne w sprzedaży.

Świetlówki powinny być zasilane poprzez specjalne układy stabilizacyjno-zapłonowe. Tradycyjny, magnetyczny układ, zawiera zapłonnik oraz statecznik magnetyczny. Świetlówki, które posiadają tego typu układ, do osiągnięcia pełnego świecenia potrzebują około 120 sekund. Nowsze typy zapłonu są sterowane elektronicznie i likwidują niedogodności tradycyjnego rozwiązania. Jakie są ich zalety? To między innymi szybka reakcja, brak odgłosów, mniejsze migotania i zwiększona żywotność.

Budowa świetlówki

Świetlówki, czyli lampy fluorescencyjne, mają najczęściej postać szklanej rury z zatopionymi wolframowymi elektrodami w obu jej końcach. Ściana wewnętrzna rury pokryta jest luminoforem, a jej wnętrze wypełniają pary rtęci, wymieszane z gazem szlachetnym, najczęściej argonem. Świetlówki mogą też wyglądać podobnie do zwykłych żarówek.

Jak działa świetlówka?

Niezależnie, jak zbudowana jest świetlówka, zasada działania pozostaje zawsze taka sama. Między wolframowymi elektrodami lampy fluorescencyjnej wytwarza się promieniowanie ultrafioletowe, które nie jest widzialne dla człowieka, o długości fali ok. 254 nm. Specjalnie dobrane luminofory pozwalają przekształcić to promieniowanie w widzialne – i to nawet o określonej, wybranej barwie światła. Może być to imitacja światła dziennego, światło o odcieniu białym, chłodnym czy ciepłym. Dla celów ozdobnych czy dekoracyjnych uzyskuje się także światło czerwone, zielone, niebieskie, żółte i inne.

Rodzaje świetlówek

Zasada działania świetlówki zawsze pozostaje taka sama. Rodzaje świetlówek mogą się natomiast różnić, biorąc pod uwagę rozmaite kryteria.

Podział z uwagi na rodzaj luminoforu

Luminofor to związek, bez którego nie działałaby żadna świetlówka. Budowa tej lampy może obejmować następujące typy luminoforów:

halofosforanowe – obecne w standardowych świetlówkach;
wąskopasmowe – wykorzystywane w trójpasmowych świetlówkach;
wielopasmowe.

Trzeba mieć na uwadze, że w świetlówce zawsze znajduje się rtęć. Producent ma obowiązek określić dokładną jej zawartość. To istotne, bo w razie stłuczenia lampy trzeba zachować środki ostrożności przy usuwaniu substancji z pomieszczenia.

Podział ze względu na wygląd świetlówki

W tym przypadku mowa przede wszystkim o tym, jak wygląda świetlówka – budowa zależy tutaj od konkretnego typu.

Świetlówki liniowe

Budowa świetlówek tego typu opiera się na szklanej rurze z trzonkami po obu końcach. Różnice między odmianami lamp liniowych wynikają z rozmaitych średnic rur oraz są związane ze skutecznością świetlną. Wśród nich wyróżniamy takie typy jak:

T12 – tradycyjne świetlówki o średnicy rury 38 mm, te są stopniowo wypierane;
T8 – o średnicy 26 mm, tzw. w wąskiej rurze, o większej skuteczności niż T12 – taka jak świetlówka T8 36 W mleczna barwa ciepła;
T5 – o średnicy 16 mm – taka jak świetlówka T5 8 W mleczna barwa zimna;
T4 – nowsza generacja świetlówek o średnicy 12 mm;
T2 – najnowszej generacji, średnica rury 7mm.

Świetlówki od T5 do T2 mają zwiększoną skuteczność świetlną, mniejszy pobór mocy i są mniejsze – stąd powoli wypierają inne, starsze typy. Ten rodzaj świetlówek najczęściej stosowany jest w halach produkcyjnych, warsztatach, miejscach użyteczności publicznej, a także w domach mieszkalnych, np. garażach, piwnicach, korytarzach. Te mniejsze nadają się do podświetlania mebli.

Świetlówki kompaktowe

Choć zasada działania świetlówki pozostaje niezmieniona, te nazywane są energooszczędnymi. Nadal są to jednak zwykłe lampy fluorescencyjne, jedynie upodobnione do żarówek. Tak samo, jak świetlówki liniowe, zużywają nawet o 80% mniej energii elektrycznej od żarówek zwykłych.

Świetlówki kompaktowe, poza powyginanymi rurkami wypełnionymi gazem, posiadają także trzon, którym mocujemy je do opraw, podobnie jak inne żarówki (np. wkręcane na gwint lub wciskane na 2 albo 4 kołki). Budowa świetlówki nowszego typu obejmuje układy elektroniczne sterujące zapłonem i stabilizujące światło.

Są one lekkie, niewielkie, łatwe i oszczędne w użyciu, dlatego zyskują popularność. Jednak nie są wskazane do pomieszczeń, gdzie światło jest często włączane i wyłączane, jak łazienka, korytarz. Szybciej się wówczas zużywają, skraca się ich czas eksploatacji.

Dodatkowo świetlówki kompaktowe dzielą się również pod kątem kilku kryteriów. Mogą mieć wbudowany układ zapłonowy albo wymagać oprawy z takim układem. Wówczas występują w formie:

świetlówek na trzonku dwukołkowym, przeznaczony do współpracy z klasycznym dławikiem indukcyjnym – gdy zapłonnik termiczny jest wbudowany w lampę;
świetlówek na trzonku czterokołkowym, przeznaczonych do współpracy ze statecznikiem elektronicznym – gdy zapłonnik nie znajduje się w obudowie lampy.

Różne rodzaje świetlówek oferują różne typy światła – ciepłe oraz zimne. Budowa świetlówki może być standardowa, taka, jaką ma świetlówka G23 11 W 800 lm mleczna barwa ciepła, albo dostępna w wersjach ozdobnych i dekoracyjnych. Dodatkowo dzieli się je również ze względu na sposób i miejsce użycia. Podział ten obejmuje:

świetlówki standardowe do użytku w budynkach mieszkalnych;
świetlówki z dodatkowymi funkcjami, np. czujnikami ruchu, regulacji strumienia światła, wyłącznikiem zmierzchowym;
świetlówki z szybkim startem – niezbędne, gdy światło jest często włączane i wyłączane – takie jak świetlówka LED G24q-1 13 W 860 lm mleczna barwa ciepła DIM;
świetlówki z długim startem – idealne do wnętrz, gdzie światło świeci się długo.

Podsumowanie

Wiesz już, jak działa świetlówka i kiedy jest wykorzystywana. Rozwiązanie to ma liczne zalety. Przede wszystkim jest energooszczędne, jest w stanie pracować dłużej, a przy okazji oferuje oświetlenie bezcieniowe. Charakteryzuje się też wyższą skutecznością świetlną w połączeniu z niższą luminacją. Dodatkowo świetlówki kompaktowe pasują do popularnych gwintów, np. E27 albo E14. Mogą też świecić w różnych kolorach.

Oczywiście, takie rozwiązanie to nie tylko zalety, ale i wady. Pomimo tego, jak udoskonalana jest świetlówka, zasada działania pozostaje taka sama. W związku z tym światło lekko drży i wydzielane jest promieniowanie UV, co powoduje zmęczenie wzroku. Nie nadaje do stosowania przy oświetlaniu np. obrazów. Dodatkowo kiepsko sprawdza się w niskich temperaturach oraz przy częstym włączaniu i wyłączaniu.

Decyzję o tym, czy świetlówka sprawdzi się w Twoim przypadku oraz który model wybrać, musisz podjąć sam. Rozwiązanie to ma liczne zalety, które w wielu przypadkach rekompensują wady, nie tak zauważalne przy droższych i nowszych typach świetlówek. Zapoznaj się z asortymentem sklepu Castorama, aby wybrać najlepszy model dla Twoich potrzeb.

Data publikacji: 19.11.2015