Szczeliny dylatacyjne – jak je wykonać?

Czym jest rozszerzalność cieplna?

Ze szczelinami dylatacyjnymi spotykamy się każdego dnia, jednak są one dla nas niewidoczne, ponieważ w wykańczaniu wnętrz widok przerwy między użytymi materiałami psuje efekt estetyczny, jaki zamierzaliśmy uzyskać. Zanim przedstawimy sposoby na ukrycie szczelin dylatacyjnych w pomieszczeniu mieszkalnym, przyjrzyjmy się bardziej spektakularnym przykładom ich zastosowania.

Pod wpływem ciepła ciała stałe – a te nas tutaj interesują najbardziej – wykazują właściwość polegającą na ich powiększaniu:

- względem objętości (rozszerzalność objętościowa),

- względem długości (rozszerzalność liniowa).

Jeśli nie zostanie uwzględniony współczynnik rozszerzalności cieplnej, budowanym konstrukcjom grozi deformacja, czego przykładem jest rzadki do zaobserwowania, ale łatwy do wyobrażenia widok pofalowanych szyn kolejowych, których poszczególne odcinki pod wpływem upału i niedostatecznej ilości (i wielkości) przerw dylatacyjnych napierają na siebie z taką siłą, że wybrzuszają się i odłączają od podkładów, do których były przymocowane. Zjawisku takiemu sprzyja nie tylko wysoka temperatura, ale również błędy wykonawcze, na przykład niedostatecznie utwardzone podłoże. Aby uniemożliwić powstawanie tego typu awarii, pomiędzy stalowymi odcinkami znajduje się wolna przestrzeń tworząca linię dylatacyjną wzajemnego przesuwu szyn – jest to tak zwany styk skośny, obecnie stosowany częściej niż widoczne przerwy między prostopadle przylegającymi do siebie odcinkami szyn.

Styki dylatacyjne widoczne są również na mostach i wiaduktach. Innym przykładem widocznych gołym okiem skutków rozszerzalności cieplnej jest między innymi różnica długości przewodów elektrycznych prowadzonych wzdłuż słupów trakcyjnych – naprężonych zimą i wydłużających się latem.

Skutki rozszerzalności cieplnej dla budownictwa

Uwzględnienie rozszerzalności cieplnej materiałów używanych do budowy jest niezbędne w celu zapewnienia stabilności konstrukcji i bezpieczeństwa przebywających w budynku osób. Konstruktorzy muszą wziąć pod uwagę obecność dwu następujących rodzajów dylatacji:

- dylatacja konstrukcyjna,

- dylatacja powierzchniowa.

Pierwsze z nich, dylatacje konstrukcyjne, przebiegają przez pionowy przekrój budowli lub płyty stropowej. Ich obecność jest spowodowana koniecznością kompensacji przemieszczeń konstrukcji, jej kurczenia i rozszerzania pod wpływem temperatury. Dylatacje powierzchniowe kompensują z kolei naprężenia podłoża oraz te wynikające z wpływu temperatury. To o nich pamiętać należy podczas wykonywania dachu i posadzek, zwłaszcza jeśli będą one umieszczone na zewnątrz (balkony, tarasy) i poddane działaniu skrajnych warunków pogodowych.

Szczeliny dylatacyjne w budynku z bloczków komórkowych

Wykonanie szczelin dylatacyjnych jest niezbędne do tego, aby ścianom umożliwić ruch wzdłużny. Umieszcza się je w miejscach, w których w dużym nasileniu występować będą naprężenia. Ich obecność zawczasu wyeliminuje niebezpieczeństwa wynikające z kurczliwości betonu, zaprawy, wpływu wilgoci i temperatury. Miejsca ich wykonania to między innymi:

- styk ścian o różnych grubościach,

- styk ścian o zróżnicowanych wysokościach,

- obok otworu okiennego lub drzwiowego o szerokości do 1,8 m,

- z dwu boków otworu okiennego lub drzwiowego o szerokości ponad 1,8 m.

Dylatacje na balkonach i tarasach

Warunki zewnętrzne oddziałujące na materiały użyte do wykonania posadzki balkonu czy tarasu, a szczególnie obecność wody z deszczu lub śniegu i zmienne temperatury wymagają obowiązkowego wykonania szczelin dylatacyjnych. Dlaczego? Najczęściej na warstwie jastrychu umieszczane są ceramiczne płytki, a trzeba wiedzieć, że współczynnik rozszerzalności liniowej dla obu materiałów jest różny. Efektem tego jest nie tylko wykonanie dylatacji osobno w jastrychu i warstwie płytek wykończeniowych, ale również ich wypełnienie takim materiałem, który będzie:

- odporny na zmiany temperatur,

- odporny na wilgoć,

- odporny na promieniowanie UV,

- odpowiednio elastyczny,

- odporny na starzenie,

- odporny na korozję biologiczną.

Warunki te spełniają jednoskładnikowe preparaty do zastosowań zewnętrznych na bazie silikonu lub – rzadziej – poliuretanów. Do odpowiedniego wykonania i wypełnienia dylatacji niezbędne będą również sznur dylatacyjny, taśma uszczelniająca, preparat gruntujący, a także specjalne paski z folii, które uniemożliwią masie elastycznej na stałe przykleić się do podłoża.

Szczeliny dylatacyjne na posadzkach wewnątrz pomieszczeń

Drewno i panele podłogowe

Szczęśliwie wnętrza naszych mieszkań nie są wystawione na działania skrajnych temperatur i częsty kontakt z dużą ilością wilgoci – pomieszczenia mają też zbliżoną do siebie temperaturę latem i zimą i jeśli na przykład panele drewniane wykazują zmiany swoich rozmiarów pod wpływem ciepła, są one na tyle nieznaczne, że z powodzeniem wystarczy nam pozostawienie szczeliny dylatacyjnej o grubości do 10 mm pod każdą ze ścian.

Dylatacje tego typu są łatwe do skorygowania za pomocą niewielkich klinów. Łatwo je też zamaskujemy, czemu służą listwy przypodłogowe. Warto pamiętać, że panele wraz z zachowaniem odpowiedniej wielkości dylatacji układamy w pomieszczeniu, w którym panują warunki wilgotnościowe na poziomie najwyżej 60% i w temperaturze powyżej 12 stopni Celsjusza, o ile producent materiału wykończeniowego nie wskazuje innych wartości. Dotyczy to również podłogi wykonanej z desek – w tym przypadku szczególnie ważne jest zachowanie w pomieszczeniu odpowiedniej wilgotności. Co więcej – jeśli wymiary podłogi przekraczają wymiary 20 m dla desek układanych wzdłuż i 8 m względem ich szerokości, konieczne jest wykonanie dylatacji pośredniej – w celu jej zamaskowania możemy posłużyć się na przykład korkiem.

Płytki ceramiczne

W przypadku wykończenia ceramicznego podłóg i ścian, szczególnie często wykorzystywanego w łazienkach i kuchniach, z uwagi na właściwości materiału ceramicznego i biorąc pod uwagę pracę powierzchni pionowych w nowo wykonanym budynku, konieczne jest zachowanie szczelin dylatacyjnych nie tylko na powierzchni z płytek, ale już wcześniej, podczas wykonywania wylewki. W tym wypadku rozróżniamy następujące typy szczelin dylatacyjnych:

- dylatacja brzegowa – dotyczy wszelkich styków ścian i posadzki. Jej wykonanie gwarantuje nam, że pomimo pracy ścian i podłoża powierzchnia płytek nie ulegnie spękaniu. Dylatację obwodową, bo i tak nazywane jest tego typu zabezpieczenie, sporządza się najczęściej przy pomocy taśmy z poliuretanu,

- dylatacja kontrolna – zapobiega uszkodzeniom wykończenia powierzchni powstałym w wyniku oddziaływania naprężeń skurczowych – wykonuje się ją w wykonanej wylewce po jej przeschnięciu w okolicach uskoków, otworu drzwiowego i sporządzając wycięcie w powierzchni przekraczającej 20 m2,

- dylatacja przyłączeniowa – towarzyszy stykom materiału ceramicznego z każdym innym materiałem o odmiennym współczynniku rozszerzalności cieplnej. A tych będzie w łazience tym więcej, im częściej łączymy płytki z drewnem, aluminium, szkłem czy tworzywem sztucznym.

Ponieważ do wypełnienia dylatacji stosowane są elastyczne preparaty (najczęściej silikonowe w pomieszczeniach łazienkowych), aby dodatkowo uchronić krawędzie płytek przed uszczerbieniami, ich brzegi zabezpieczamy mosiężnymi profilami. Jeśli zrezygnujemy z ich użycia, przed wypełnieniem dylatacji należy je uprzednio zagruntować.

Data publikacji: 05.10.2016