Bonie – estetyczne wykończenie elewacji

Bonie – technika znana od wieków

Boniowanie stosowano już w starożytnym Rzymie, potem, wraz z upadkiem Cesarstwa, technika ta została nieco zapomniana. Bonie wróciły dopiero we francuskich budowlach obronnych z XII wieku, a potem pojawiały się już częściej, głównie w rezydencjach szlacheckich z okresu renesansu. Nieco później, w XIX wieku, mieszczanie zaczęli chętnie zdobić swoje kamienice rowkami, imitującymi wyłożenie murów kamieniem.

Dawniej bonie powstawały w wyniku obróbki krawędzi okładzin kamiennych, lecz potem zaczęły być jedynie dekoracyjnymi wyżłobieniami w tynku. Zarówno kiedyś, jak i obecnie, boniami zdobi się całe elewacje lub też ich fragmenty – np. niektóre ściany, cokoły, filary czy naroża.

Współczesne zastosowanie bonie

Dzisiaj bonie służą urozmaiceniu wyglądu budynków i pozwalają na dodatkowe podziały architektoniczne czy też zastosowanie ozdobnych detali. Wbrew pozorom i bogatej przeszłości, boniowanie nie tylko podkreśla urok starych budowli, ale znakomicie sprawdza się w nowoczesnych budynkach. Bonie potrafią bardzo dobrze komponować się z nowoczesną architekturą naszpikowaną aluminium, kamieniem i szkłem. Dzięki wykorzystaniu gry światła i stosowaniu różnych odcieni, połysków czy matów – boniowanie daje szansę ciekawego rzeźbienia ścian.

Bonie mogą dzielić ściany na równoległe poziome lub pionowe pasy – jest to sposób najpowszechniej stosowany, ale równie dobrze rowki mogą tworzyć układ drobniejszych elementów, udając np. kamienie, bloki czy płyciny. Zależnie od szerokości oraz głębokości tworzonych boni, ukształtowania ich krawędzi czy wykończenia powierzchni (np. polerowanie, groszkowanie) uzyskujemy różne efekty. Zwykle boniowanie przydaje budynkowi elegancji, solidności i powagi. Pozwala także zindywidualizować wygląd fasady domu.

Gdzie i jak wykonać bonie?

Boniowanie możemy wykonać różnymi technikami na wykańczanych elewacjach. Metody postępowania zależą głównie od tego, czy będziemy kłaść na elewację:

- tynki tradycyjne,
- czy tynki cienkowarstwowe na ociepleniu.

Boniowanie na tynkach tradycyjnych

Dwu- lub trzywarstwowy tynk tradycyjny posiada około 1,5 cm grubości, więc boniowanie na nim możemy wykonać dość łatwo np. metodą:

- rowkowania, z użyciem metalowego rylca,
- użycia szablonu, który po wykonaniu świeżego tynku, przeciąga się, po prowadnicach, odpowiednio zamontowanych do ściany,
- rozmieszczenia na ścianie listew wykonanych z PVC lub drewna i wypełnianie zaprawą tynkarską jedynie pól między listwami. Dopiero po stwardnieniu tynku – listwy są usuwane, tworząc odwzorowanie układu boniowania.

Boniowanie na tynkach cienkowarstwowych

Z uwagi na niewielką grubość zewnętrznej warstwy elewacji, trudniejsze jest boniowanie przy tynkach cienkowarstwowych. Zwykle wycina się bonie w materiale stanowiącym ocieplenie albo nakleja się jego cienkie paski w miejsca poprowadzenia boni. Bonie na cienkich tynkach mają najczęściej szerokość 2 do 5 cm, a głębokość 2-3 cm.

Poszczególne sposoby boniowania to:

- Wycinanie boni w styropianie – łatwo wytniemy je np. wycinarką, po zaznaczeniu odpowiednich miejsc na elewacji. Oznacza się rowki o odpowiednim wymiarze, a także przekroju, uzyskiwanemu dzięki odpowiedniemu wygięciu końcówki tnącej. Styropian możemy również frezować. Dużo trudniej jest wycinać bonie w wełnie mineralnej, bo poświęcić trzeba więcej czasu oraz liczyć się ze sporą ilością pyłu. Zwykle wycięte w izolacji bruzdy wykańcza się siatką zbrojącą i tynkiem albo odpowiednim profilem.

- Naklejanie boni – ta metoda częściej stosowana jest przy wełnie mineralnej z uwagi na trudności w jej przycinaniu. Nakleja się dodatkową cienką warstwę wełny (albo też styropianu) na podstawową, znacznie grubszą warstwę ocieplenia, w taki sposób, żeby w miejscu boni pozostawała szczelina. Stworzone bruzdy wymagają potem wykończenia tak jak poprzednie.

- Gotowe bonie – czyli kupujemy gotowe płyty z fabrycznie wyciętymi rowkami tworzącymi bonie. Układa się je na ocieplenie albo też bezpośrednio na mur. Najczęściej płyty takie robione są z twardego styropianu, a ich powierzchnie utrwalane są żywicą epoksydową, co zwiększa odporność (np. na uderzenia). Płyty mocujemy do ścian domu i wykańczamy zaprawą klejącą, siatką zbrojącą, albo też specjalnymi profilami oraz warstwą tynku cienkowarstwowego.

Zastosowanie specjalistycznych, odpornych profili znacznie ułatwia precyzyjne wykonanie boni. Nie ma wówczas potrzeby pracochłonnego wywijania siatki wewnątrz rowków, wzmacniania krawędzi wyżłobień czy też zabezpieczeń przed wilgocią. Dostępne są także specjalnie wyprofilowane siatki do boni, a także kielnie, ułatwiające prace przy boniowaniu.