Cząber – uprawa, pielęgnacja, właściwości

Odmiany

Cząber jest przedstawicielem rodzaju Satureja obejmującego około 30 odmiennych gatunków, z których dwa najpopularniejsze to cząber letni (ogrodowy — Satureja hortensis) i cząber zimowy (górski — Satureja montana). Odmiana letnia należy do roślin jednorocznych i osiąga do około 50 cm wysokości, zimowy natomiast jest wieloletnią rośliną zimozieloną, której wysokość nie przekracza 40 cm. Obie odmiany różni także smak i zapach, który, mimo że pieprzny, w przypadku cząbru letniego jest nieco słodszy i delikatniejszy.

Przeczytaj także: Jak uprawiać zioła prowansalskie na parapecie?

Uprawa

Cząber można uprawiać zarówno bezpośrednio w glebie w ogrodzie bądź w doniczkach, np. na balkonie czy tarasie. Do hodowli nadają się obie odmiany, chociaż cząber zimowy spotykany jest na ogrodowych rabatach bardzo rzadko. Nadaje się jednak doskonale do każdego ogrodu (np. skalniaka, japońskiego czy rustykalnego), można zastosować go w roli pachnącej rośliny okrywowej lub otaczającej ścieżki. Poza silniejszych smakiem i zapachem jego właściwości są takie same jak cząbru ogrodowego.

Najlepszym stanowiskiem dla cząbru będzie miejsce silnie nasłonecznione, osłonięte od wiatru, o raczej odwodnionej, lekko zasadowej, a nawet jałowej glebie (w przypadku cząbru letniego lepiej, by była bardziej zasobna w składniki pokarmowe). Brak słońca w przypadku tej rośliny może spowodować, że liście i pędy będą bledsze, mniej aromatyczne i gorzkie. Dobrze znosi suszę, nie potrzebuje także nawożenia, choć można zastosować nawóz organiczny w formie płynu.

Nasiona cząbru wysiewa się w kwietniu bezpośrednio do gruntu, w odstępach co około 30 cm. Możliwy jest także wysiew z rozsady, który wykonujemy po zimnych ogrodnikach. Kwitnie od lipca do sierpnia, a jego kwiaty przyciągają pszczoły – ziele to jest bowiem bardzo wartościową rośliną miododajną i dodaje miodowi szczególny aromat.

Pielęgnacja

Cząber nie wymaga żadnych szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych. Warto zadbać o podlewanie, pamiętając jednak, by nie nawadniać gleby zbyt obficie i regularnie usuwać chwasty wyrastające w pobliżu rośliny. Cząber można także e przycinać, zwłaszcza jeśli chcemy hodować go jako roślinę ozdobną. Dzięki temu otrzymamy krzewinki o kulistym i zwartym pokroju.

Zobacz też: Siła kiełkowania nasion – czym jest i jak ją sprawdzić?

Właściwości

Cząber jest rośliną o szerokim zastosowaniu. Przede wszystkim stanowi popularną i wartościową przyprawę, niezastąpioną w przypadku potraw z fasoli i soczewicy. Można wykorzystać go zarówno w daniach gorących, jak i w świeżych sałatkach. Sprawdzi się jako dodatek do różnorodnych farszów i zup oraz w połączeniu z grzybami, wędlinami czy serami. Można stosować ziele cząbru w formie ususzonej oraz jego świeże listki. Jeżeli chcemy suszyć cząber, całe pędy lub ich wierzchołki zbieramy podczas kwitnienia – wtedy roślina wytarza największą ilość olejków eterycznych.

Poza aromatycznym smakiem i zapachem cząber charakteryzuje także bogactwo cennych składników, jak np. flawonoidy, garbniki (np. tanina), witamina C, sole mineralne (np. cynku, magnezu czy potasu), kwas rozmarynowy, kawowy i karnozowy. Olejki eteryczne zawarte w liściach cząbru to m. in. karwakrol, p-cymen, alfa-thujen, terpinen, beta-mircen i tymol.

Ze względu na obecność wymienionych substancji, cząber ma szerokie zastosowanie w medycynie i lecznictwie. Pomaga w przypadku biegunek, wzdęć, niestrawności i zapalenia przewodu pokarmowego. Hamuje rozwój bakterii takich jak paciorkowce czy gronkowce, ogranicza rozwój drożdżaków oraz wirusów. Ma działanie przeciwkaszlowe i antyseptyczne, likwiduje katar. Przynosi bardzo szybką ulgę w przypadku ukąszeń owadów, łagodzi stany zapalne skóry. Wpływa także na wzrost poziomu testosteronu, stąd też pomaga w przypadku dysfunkcji seksualnych u mężczyzn.